Kruza Ryszard
Ryszard Kruza – Richard Kruza (1939 Chojnice, 2020 Vecsés k/Budapesztu) – wibrafonista, pianista, kompozytor, aranżer, poeta, filozof, plastyk i teoretyk jazzu. Absolwent Architektury Politechniki Gdańskiej. Karierę muzyka rozpoczął jako pianista w swingującym zespole Jerzego Greitner (1956). Potem nawiązał współpracę z akademickimi teatrami: To Tu, Co To i Gdańskie Studio Rapsodyczne. Grał z wieloma grupami jazzowymi – m.in. Swingtet Edwarda Rykaczewskiego, Al Musiał + 4, Big Band Jana Tomaszewskiego oraz prowadził własne zespoły – Trio, Kwartet, Modern Quartet i North Coast Combo, z którymi zdobywał nagrody na festiwalach w kraju i za granicą – m.in. nagroda indywidualna na Jazz nad Odrą ’64.
W 1966 roku przeniósł się na stałe do Budapesztu, gdzie jako aranżer, producent i innowator wypracował sobie pozycję muzycznego autorytetu i wykładał w tamtejszym Konserwatorium. Wspólnie z pianistą Janosem Gondą założył kwartet – II nagroda na Festival Alba-Regia w Székesfehérvár (1969). Pracował też z wieloma muzykami tamtejszej sceny (Laszlo Attila, Tamas Berki, Aladar Pege, Sandor Kovacs), big-bandami i orkiestrami tanecznymi a także Teatrem Pantomimy Comedia XX. Wraz ze swym uczniem Gaborem Banay’em, napisał wydaną w 1985 roku, cenioną do dzisiaj, książkę o syntezatorach (A szintetizátor a zenei gyakorlat ban). Nagrywał też płyty, m.in. „Real Paradise” z Tamasem Berki (1984), „Keyboard” z triem Gonda-Kruza-Pleszkán (1986) i „Qui” z Zbigniewem Namysłowskim (1988), po czym wraz z rodziną na kilka lat przeniósł się do Kanady. Po powrocie na Węgry nadal komponował dla artystów z różnych stron świata, pisał książki (Współczesny wibrafon, Szkoła aranżacji, Psychologia improwizacji jazzowej), pracował jako producent i aranżer (Swinging Violin – Csaba Deseö, 1993), a także przysposabiał do kariery m.in. Aladara Pega i Cotton Club Singers. Poza tym przez lata pracował nad nowatorskim instrumentem elektroakustycznym pn. Polyvibe (poliwebe).
Mieszkając za granicą rzadko pojawiał się w Polsce, jeżeli już to wyłącznie z węgierskimi zespołami zespołami (m.in Jazz Jamboree ’70). Wyjątek stanowiły dwie „amerykańskiej trasy” Krzysztofa Klenczona (1978 i 79) podczas których poprowadził zespół akompaniujący.
Do jego najważniejszych muzycznych dzieł należą: „Krótka msza pogańska” na orkiestrę i kwartet jazzowy; muzyka do pantomimy „Król umiera” oraz trylogia na big-band pt. „Bluesology”.
Potomkowie Ryszarda Kruzy poszli w jego ślady – syn Richard (1969) jest pianistą, a wnuk Noe Alexander (2001) , również używający imienia Richard, jest perkusistą.
