ŻAK – Gdańsk
Klub ŻAK – Przez ponad 40 lat nosił on nazwę Klub Studentów Wybrzeża „Żak” i istnieje od 1957 roku i przez wiele, wiele lat był jednym z najprężniej działających akademickich centrów kulturalnych w Polsce. W 1991 roku zmieniono status prawny tej placówki, która została miejską instytucją kultury – równolegle skrócono jej nazwę na Klub Żak.
„Żak” miał siedzibę w czterech miejscach. Pierwotnie, w latach 1957-78 i 1988-99, mieścił się w zabytkowym, XIX-wiecznym pałacyku przy Hucisku (ul. Wały Jagiellońskie 1), w którym przed wojną rezydowała Liga Narodów, a po niej, Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej – był to skutek petycji podpisanej przez 3.000 studentów i wręczonej władzom KW PZPR 15 grudnia 1956 roku. Gdy w roku 1978 rozpoczął się remont tego obiektu, „Żak” przeniósł się do pomieszczeń po kawiarni i kinie Kameralne (ul. Długiej 57). W 1988 roku klub wrócił do swej starej siedziby, z której został „eksmitowany” do budynku przy ul. Straganiarskiej 18/19, by w roku 2001 roku „zakotwiczyć się” we Wrzeszczu (al. Grunwaldzkiej 195/197), gdzie wcześniej funkcjonowały tramwajowe warsztaty remontowe.
Żak był niezwykle kreatywną placówką kulturalną, w której na równych prawach funkcjonowali artyści wszystkich dziedzin sztuki i to nie tylko studenci. Od początku był też ostoją dla trójmiejskiego jazzu.
W 1957 roku, gdy formalnie jeszcze klub nie istniał, odbywały się tam całonocne jam-sessions będące przystawką do II Ogólnopolskiego Festiwalu Muzyki Jazzowej w Sopocie. W latach 1965-67, w podziemiach Żaka, funkcjonowała legendarna „Piwnica u Kuzynów”, a w pomieszczeniach biurowych, redakcja miesięcznika „Jazz”. W tym czasie rezydentami klubu były: zespoły Ryszarda Kruzy, Al Musiała i Huberta Paździerewicza, formacje: Nord Coast Quintet, Garden Jazz Group, Jazz Band Tralabomba. big band Jana Tomaszewskiego oraz formacja Stanisława Cieślaka, a później m.in. Baszta, Antykwintet, Trzeci Salon, Zu-Zu i wiele innych.
Tam to występowały amerykańskie grupy: New York Jazz Quartet i Delta Rhythm Boys (1960) oraz debiutowali m.in.: Czesław Niemen-Wydrzycki (1959) Czerwono-Czarni (1960) i Niebiesko-Czarni (1962). W roku 1972 kierownictwo Żaka zorganizowano III Festiwal Jazzowy w sopockiej Operze Leśnej, który przyjął nazwę „Jazz Jantar”. W latach 1973-81, po wrogim przejęciu, o jego losach decydowało Polskie Stowarzyszenie Jazzowe (PSJ), po czym klub odzyskał nad nim pieczę, ale już w 1987 roku festiwal zniknął on z kalendarza. W 1997 roku „Jazz Jantar” został wskrzeszony na nowych zasadach i dzisiaj jest sztandarową imprezą klubu – w 2021 roku w ankiecie „Jazz Forum” został on uznany za najlepszy festiwal jazzowy w Polsce.
Prezesami Żaka byli kolejno: Jerzy Jaroszka (1957- ), Bogusław Sakowicz ( – ), Czesław Druet ( – ), Bogusław Sakowicz ( – ), Andrzej Cybulski (1957-64), Jerzy Jankowiak ( – ), Brunon „Bunio” Przewoźniak (1964- ), Karol Dąbrowski ( -1969), Stanisław Zarzecki (1969-1971), Maciej Krzyżanowski (1971-72), Jerzy Belceń (197- ), Bogdan Szulc (1972-73), Andrzej Gruszczyk ( – ), Krzysztof Nawrocki ( – ), Krzysztof Kasprzyk (1977), Krzysztof Żmijewski (1978- ), Sławomir Kozak ( – ), Jerzy Misiorny (1978-83), Wojciech Kaczorowski ( – ), Zbigniew Jasiewicz ( – ), Marek Baranowski (1987-89), Jacek Wilczewski ( – ), Piotr Górny ( – ), Jerzy Dziąba (1992-93), Jarosław Chrząstek (1993-96), Ewa Merchut (1996) i obecnie, Magdalena Renk-Grabowska (1996- ).
