EL-KLUB – GALERIA EL – Elbląg
EL-KLUB – GALERIA EL (Elbląg, Kuśnierska 6 – ul. Linki 6, skr. poczt. 72) – EL-KLUB JAZZU TRADYCYJNEGO (pełna nazwa) powstał w podziemiach średniowiecznej świątyni, która wcześniej była kościołem protestanckim St. Marien Kirche (Kürschnergasse). Kościół ów w czasie wojny został doszczętnie spalony, a po niej stopniowo go odbudowywano i przekształcono w Galerię EL, a następnie Centrum Sztuki Galeria EL. Wcześniej to siermiężne miejsce nazywane było nazwę „Piwnica pod nietoperzem”, ale dzięki kreatywności lokalnego plastyka Gerarda Kwiatkowskiego (Jürgen Blum), który wyszarpał od miasta te piwnice i przekształcił w intrygujący, acz siermiężny lokal wypełniony abstrakcyjnymi obrazami i przedziwnymi formami przestrzennymi.
EL-Klub założony został we wrześniu 1962 (działalność zakończył w 1970) roku, a jego zarząd (Jerzy Wojewski, Stanisław Cejrowski, Jerzy Błeszyński, Nina Błeszyńska-Wojewska, Jacek Sroczyński i Roman Waschko – członek honorowy) powołany został w dwa miesiące później (17.11.1962).
Pierwotnie odbywały się tam jazzowe prelekcje, wieczory poetyckie i muzyki mechanicznej. Od wiosny roku następnego regularnie grał tam miejscowy, jazzujący zespół taneczny – Zygmunt Skierski (g); Leon Berdowski (db); Leszek Żebrowski (dr). Mniej więcej w tym samym czasie (25/26.04.1963) pojawili się tam po raz pierwszy znani już polscy muzycy jazzowi (Andrzej Kurylewicz, Jan Ptaszyn Wróblewski) oraz publicyści (Roman Waschko).
Równolegle EL-Klub nawiązał kontakty m.in. z New Orleans Jazz Museum (USA) oraz londyńskimi klubami jazzowymi oraz zaczął prowadzić korespondencyjną działalność promującą jazz, wydając w miarę regularnie, drukowany na powielaczu, Biuletyn Informacyjny (od 28.07.1963). Poza tym organizował wystawy fotograficzne – pierwsza pt. „Opus 25 – Jazz” Zygmunta Grabowieckiego, w otwarciu której (10.1963). zagrał gdański Dixieland Sextet (Tralabomba Jazz Band).
W 1964 roku klub zorganizował cykl koncertów pn. Przegląd Zespołów Jazzu Tradycyjnego, w którym udział wzięli m.in. Dixieland Jazz Band (Wrocław); Flamingo z Renatą Chelińską (Gdańsk); Jazz Band Ball (Kraków); New Orleans Stompers (Warsaw Stompers) z Jeanne Johnstone-Schiele i Markiem Tamowskim oraz Ragtime Jazz Band (Warszawa) i Tiger Rag (Poznań). Nie mniej intrygującym ich przedsięwzięciem była pierwsza Międzynarodowa Wystawa Kopert Płyt Jazzowych (10.10.1965), którą następnie prezentowano w Warszawie (Jazz Jamboree i Międzynarodowych Targach Książki), Pradze i Tallinie. W miesiąc później uruchomiono retrospektywną wystawę plakatów jazzowych z lat 1945-64. Poza tym klub współorganizował przeglądy muzyczne (m.in. w 1966 roku eliminacje do Ogólnopolskiego Wiosennego Festiwalu Muzyki Nastolatków – półfinału i w 1969 roku do II Młodzieżowego Festiwalu Muzycznego. Niezależnie od tego, zainicjował znane w całej Europie, Międzynarodowe Biennale Form Przestrzennych odbywające się w latach 1965-73.
Po wyjeździe Cejrowskiego do Warszawy (1967) ów tętniący życiem ośrodek sztuk wszelakich sczezł. Później, po gruntownym remoncie (1976-82) został reaktywowany, ale nie posiadał już tej siły rażenia. W 1989 roku powstał tam Klub Środowisk Twórczych „Krypta”, a następnie Centrum Sztuki – Galeria EL, w której obok wystaw, spektakli teatralnych, koncertów symfonicznych, chóralnych i rockowych, gościł również dość często jazz – m.in. Grażyna Auguścik, Hanna Banaszak, Deborah Brown, Karen Edwards, Bogdan Hołownia, Andrzej Jagodziński, Wojciech Karolak, Harriet Lewis, Mazzoll, Dorota Miśkiewicz, Janusz Muniak, Włodzimierz Nahorny, Zbigniew Namysłowski Adam Pierończyk, Tomasz Stańko, Lora Szafran, Krzysztof Ścierański, Jarosław Śmietana, Michał Urbaniak, Adam Wendt, Jan Ptaszyn Wróblewski oraz Jazz Band Ball Orchestra, Majewski/Miśkiewicz Quintet, Miłość, Pink Freud, Special Jazz Sextet.


