Balcerak Józef

Balcerak Józef – Leon Załkind – M. Wójcikiewicz – Cyrano de Balcerak (1915 Warszawa – 1991 Warszawa) – dziennikarz, publicysta muzyczny animator, jedna z najważniejszych postaci w historii polskiego jazzu. Przed wojną pisywał recenzje filmowe i współpracował z pismami młodzieżowymi. Mniej więcej w tym samym czasie zainteresował się jazzem (1933). Był szefem prasowym wytwórni Universal Artists i London Films (1936-38). Brał udział w Kampanii Wrześniowej, po czym został wywieziony w głąb Rosji Sowieckiej. W 1944 roku wstąpił w szeregi Ludowego Wojska Polskiego i jako korespondent wojenny przebył szlak bojowy aż do Berlina, po drodze zabierając z opuszczonych domów płyty z muzyką klasyczną i rozrywkową. Wedle opowieści Marka Karewicza opublikowanych w książce „Big Beat” (2014): – „(…) jeździł jeepem po zapleczu frontu. Miał tam zamontowany gramofon i wielkie głośniki, z których puszczał żołnierzom muzykę – ku pokrzepieniu serc. Najmodniejszy był wtedy jazz, big-bandy swingowe, orkiestra Glenna Millera (…)”, co jest mało prawdopodobne.

Jesienią 1945 roku został oddelegowany do sztabu Marynarki Wojennej, gdzie przez trzy lata redagował pisma o tematyce marynistycznej. Po przejściu do cywila pracował w Radio Gdańsk oraz współpracował z Dziennikiem Bałtyckim i tygodnikiem Film. W tym czasie organizował “domowe słuchania” płyt jazzowych, które w 1955 roku przeniósł do Klubu Pracowników Kultury (p. Rudy Kot) w Gdańsku – tak powstał popularny Klub Muzyki Mechanicznej. Niedługo potem był jednym z inicjatorów powstania Gdańskiego Jazz Clubu oraz powołanego do życia nieco później miesięcznika „Jazz”, którego był redaktorem naczelnym do emerytury (1977). W połowie lat 60. pojawiła się na jego łamach rubryka „Rytm i Piosenka” poświęcona muzyce beatowe, która w następnej dekadzie stała się integralną częścią pisma. Miesięcznik „Jazz” był pierwszym w tej części Europy periodykiem poświęconym muzyce jazzowej i jednym z najbardziej poczytnych, i opiniotwórczych wydawnictw w Polsce, a także nieocenionym źródłem wiedzy o jazzie i big-beacie zarówno dla laików, jak i wyrobionych słuchaczy. Odegrał też niebagatelną rolę w zorganizowaniu i konsolidacji środowiska muzycznego w Polsce.

W 1957 roku Józef Balcerak został członkiem Komitetu Honorowego II Festiwalu Jazzowego w Sopocie, a później walczył jak lew, by ratować festiwal przed zakusami władzy, co skończyło się przeniesieniem imprezy do Warszawy i narodzinami Jazz Jamboree. Był też autorem kilku książek muzycznych: Magia Jazzu (1981) i nie-muzycznych: Oczami marynarza (1952), a także współautorem: Antologii reportażu wojennego (1962) i Wspomnień o Januszu Korczaku (1989). Przez te wszystkie lata współpracował z Jazz Museum & Jazz Archive w Nowym Orleanie i w rezultacie został Honorowym Obywatelem tego miasta.

Otrzymał również dwukrotnie Srebrny Krzyż Zasługi, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, odznakę Zasłużony Działacz Kultury oraz kilka medali bojowych.